जरा विसावू या वळणावर....

अनेक महिने गाजत असलेला, आपल्या प्रशालेचा सुवर्णमहोत्सव परवा रविवारी पार पडला. नेटकं संयोजन, शिस्तबद्ध स्वयंसेवक व प्रसंगानुरूप कार्यक्रम असा हा सोहळा होता. आपल्याला त्याचं फारसं नवल वाटलं नाही. कारण तो प्रबोधिनीचा कार्यक्रम होता. तो तसाच असणार हे आपल्याला सगळ्यांना माहीत होतं. तशी आपल्याला सवयच होती. मात्र यापूर्वीच्या अनेक कार्यक्रमांपेक्षा हा कार्यक्रम खूप काही दाखवून गेला.

गेले अनेक महिने, त्यातही गेले काही दिवस, आपले वर्गमित्र, महामहिम, वयोवृद्ध, पितामह योगेश देशपांडे यांनी मुरारबाजी व बाजी प्रभू या दोन्ही देशपांड्यांच्या ताकतीने व हिरीरीने या कार्यक्रमाचा प्रचार चालवला होता. योग्या, अरे आता बास, आम्ही येणार आहोत असं अनेकवेळा सांगूनही पितामह ऐकायला तयार नव्हते. पण या भानगडीत कार्यक्रमाबाबतची उत्सुकता मात्र जाम ताणली गेली.

पहिल्या झटक्यातच सर्व शिक्षकजनांबरोबरचा संवादाचा कार्यक्रम मनाला हळवं करून गेला. ज्या गुरुजनांना अखंड त्रास दिला, ते सर्व पाठीवरून हात फिरवून, किती रे मोठे झालात सगळे, असं म्हणत होते ना त्यावेळी डोळ्यातलं पाणी लपवायला फार प्रयत्न करावे लागले. दीपाताई, मुक्तीताई, नीलाताई, फडकेबाई, कुंदाताई, पूरकर सर, सगळ्यांच्या नजरेतून आपल्याबद्दलचा अभिमान ओसंडत होता. आपण सगळेजण आता पूर्णपणे वेल कनेक्टेड आहोत. (आपल्या वर्गापुरतं बोलायचं तर सोशल मीडिया पेक्षाही जास्त श्रेय आपला जगमित्र गणेशला जातं). पण मागच्या पुढच्या बॅचमधलेही अनेक मित्र अनेक वर्षांनंतर भेटले. कुठल्या कुठल्या आठवणी निघाल्या. येऊ न शकलेल्या मित्रांची आवर्जून चौकशी झाली. गेल्या चाळीस वर्षात हरवलेल्या आठवले सर, जोगळेकर सर, उपाध्ये सर, कोठावळे सर, नेने बाई, सोनटक्के बाई यांची तर आठवण निघालीच, पण कारण नसताना मनाला चटका लावून कायमच्या निघून गेलेल्या हसतमुख प्रसाद सबनीस, जन्मजात खेळाडू असलेला इंद्रजीत गोसावी, थोडासा शांत पण हरहुन्नरी विनायक तोफखाने या मित्रांचीही आठवण डोळे ओले करून गेली. 

जवळजवळ प्रत्येकानं 'गणेशोत्सव' ह्या उपक्रमाची आठवण काढलीच. अगदी व्यसपीठावरून डॉ धनंजय केळकरांनीसुद्धा. मी, संजय रिसबूड, मयुरेश सोहोनी, मनोज देवळेकर, विक्रम जोगळेकर, संजीव गलांडे, भूषण बापट हे आम्ही सगळे सरस्वती दलवाले. वेगवेगळ्या मिरवणुकीच्या, विशेषतः प्रबोधिनीच्या गणेशविसर्जन मिरवणुकीच्या आठवणी निघाल्या. मी आणि संजय रिसबूड, दरवर्षी प्रशालेच्या मिरवणुकीच्या शेवटी ढोल फोडायचोच. त्यामागच्या अनेक कारणांपैकी काही 'कारणं' कार्यक्रमाला उपस्थितही होती.

आठवणींच्या गोतावळ्यात क.प्र. ची आठवण होणं स्वाभाविक होतं. 'ती सध्या काय करते' इथपासून 'ती आज आलीय का' असे अनेक प्रश्न मनात येत होते. 'ती' दिसल्यावर शेक्सपिअरचे शब्द उसने घेतले जात होते की 'हाच का तो चेहरा ज्याने बुडविली शेकडो जहाजे व घडवून आणले ट्रॉयचे युद्ध'. इतक्या वर्षांनंतरही ती एक थोडीशी दरी मनात होती.

शाळेत असताना तर क.प्र. म्हणजे 'अब्रह्मण्यम' कॅटेगरीच होती. आपल्या लेखी वास्तूला चौथ्यानंतर एकदम सहावा मजलाच होता. एकदा मी मधल्या सुट्टीत ग्रंथालयात इंद्रजाल कॉमिक्स वाचत होतो. तेव्ह्ढ्यात सुट्टी संपल्याची घंटा झाली. दोनच पानं राहीली होती, ती वाचून दुसरी घंटा व्हायच्या आत वर्गात जाण्यासाठी मी सुसाट पळत सुटलो. आणि एका 'कन्यकेला' धडकलो. तिचं दप्तर पडलं, डबा पडला. वस्तुतः मी थांबून तिला मदत करायला हवी होती. बरा एखादा 'मेरे मेहबूब' टाईप्स प्रसंग घडला असता. पण एकंदरीतच माझी शालेय कीर्ती लक्षात घेता कोणाच्या हातात सापडणं मला परवडणारं नव्हतं. त्यामुळे पौराणिक चित्रपटातल्या नारदमुनींपेक्षाही दुप्पट वेगाने मी तिथून अंतर्धान पावलो. चुकूनमाकून हा लेख 'तिच्या' हाती पडलाच तर तिला नक्की कळेल की 'तो मीच'.

पण प्रत्यक्षात खूप सुखद धक्का बसला. अनेक मैत्रिणी स्वतःहून ओळख देत पुढे आल्या. काही बॅचेसचे WA ग्रुप्स ही तयार झाले. पाचव्या मजल्यावरचे अनेक चंद्र आज जमिनीवर उतरून तिसऱ्या मजल्यावरच्या चकोरांबरोबर संवाद साधत होते. 'ए, तू गणपतीत ढोल वाजवायचास ना रे' एव्हढ्या एका वाक्यानं इतकी वर्षं फोडलेल्या अनेक ढोलांचं चीज झाल्यासारखं वाटत होतं. ती दरी आता संपत चालली होती, संपलीच होती. पण कसं काय? काय कारण असेल?

खरं बघाल ना तर आपण आता सर्वार्थानं मोठे झालोत. नुसते वयानंच नाही तर मानानं, कीर्तीनं, अनुभवानं, जबाबदारीनंही मोठे झालो आहोत. आता वेळ आहे एखाद्या विस्तारलेल्या नदीच्या पात्रासारखी, सर्व नव्या नात्यांना, ओळखींना योग्य तो सन्मान देत, सामावून घेत पुढे जाण्याची. नदीचं हे असं पात्र मग दोन्ही तीरांना समृद्ध करतच पुढे जातं.

काहीसा हरवलेलाच मी घरी पोचलो. गाडीत रेडिओ चालूच होता. इतका वेळ माझं त्या गाण्यांकडे लक्षही नव्हतं. पण गाडी पार्क करून निघताना लक्षात आलं...

अनुराधा पौडवाल गात होत्या...

भले बुरे जे घडून गेले, विसरून जाऊ सारे क्षणभर
जरा विसावू या वळणावर, या वळणावर....

खरंच. ह्या सुवर्ण महोत्सवी वळणावर जरा विसावूया, मागे वळून पाहूया व एकमेकांना समृद्ध करत पुन्हा पुढे निघूया....

© मिलिंद लिमये
    (९८२३१ २२९४४)

(हा लेख माझ्या 'ज्ञा.प्र.प्र.' व 'ज्ञा.प्र.क.प्र.' मधील मित्रमैत्रिणींना समर्पित आहे)