मुख्य सामग्रीवर वगळा

सायकल

आमच्या सोसायटीला जवळजवळ दहा वर्षं झाली असतील आता. रहायला आलो तेव्हा शाळेत जाणारी चिल्लीपिल्ली आता कॉलेजात जायला लागली आहेत. आधी ही मंडळी छोट्या छोट्या सायकली चालवायची. बरेच वेळा पडू नयेत म्हणून मागच्या चाकासोबत अजून दोन छोटी चाकं असायची. थोडी मोठी झाल्यावर त्यांना गिअरच्या सायकली मिळाल्या. मग कुणाच्या सायकलला किती गिअर, विली मारता येते का, स्लो सायकलींग इ. भानगडीच्या जोडीला जवळपासच्या दुकानातून आईला काहीबाही आणून देणे हा एक कार्यक्रम वाढला. मग काही दिवसांनी सायकलवरून शाळेत जायची क्रेझ होती. दहावीची परीक्षा होता होता अक्कल घोड्याच्याही पुढे धावायला लागली तशी मग स्कुटी चालवायची हौस सुरू झाली. मग वडील ऑफिसला गेले की हळूच आईला मस्का मारून एक चक्कर मारायची. आणि मग लायसन्स मिळाल्यावर तर काय फक्त आणि फक्त मोटरसायकलच. ह्या सगळ्या प्रकारात 'मी अधूनमधून चालवीन सायकल' हे बापाला (थोडंसं खेकसून) दिलेलं आश्वासन व ती सायकल, कधी कोपऱ्यात जाऊन पडले ते बापाला आणि पोराला, दोघांनाही कळलं नाही. हल्ली थोरल्याची सायकलच काय पण कुठलीच वस्तू धाकट्यानं वापरायची पद्धत नसल्यामुळे थोरल्याची सायकल असूनही धाकट्याची नवीन आली व थोरल्याची तशीच पडून राहिली. पडीक सायकलींचा ढीग वाढू लागला म्हणताना अखेर कमिटीनं सगळ्या जुन्या सायकली कुणा संस्थेला देण्यासाठी बाहेर काढल्या. 

काय तऱ्हेतऱ्हेच्या सायकली होत्या त्यात. चाकांचे आकारच सुमारे सहा इंचापासून सुरू होऊन तीन फुटापर्यंत गेले होते. मुलांच्या सायकली विविध रंगी तर मुलींच्या बहुतांशी गुलाबी. मुलांच्या सायकली जरा रफटफ, जाड जाड टायरवाल्या, सिटांच्या उंच्या वाढवलेल्या तर मुलींच्या जरा नाजुकशा, हँडलच्या पुढल्या बाजूला छानशी बास्केट असलेल्या. त्यात मग गिअर्सचे विविध प्रकार, सिटांचे नाना आकार, कुलपांचे दहा प्रकार. काय होतं अन काय नाही. पण ह्या सगळ्या गदारोळात मला हवी असलेली एक सायकल अजिबात सापडत नव्हती. 

मी शोधत होतो ती जुनी, काळी सायकल. ऍटलस वा हर्क्युलस असल्या कंपन्यांनी बनवलेली. स्वस्त नि मस्त, बहुगुणी, बहुपयोगी. मागल्या बाजूला मजबूत कॅरिअर असणारी. क्लासची वही व शाळेच्या दप्तरापासून पन्नास किलोच्या पोत्यापर्यंत काहीही वाहून न्यायला अथवा मित्राला वा धाकट्या भावंडांना डबलसीट न्यायला हे कॅरिअर उपयोगी पडायचं. बनवणारी कंपनी कुठलीही असो, सायकली सगळ्या सारख्याच दिसायच्या. आपली सायकल नक्की कुठली हे लांबून ओळखता येत नसे. त्यातल्या त्यात सीटच्या रंगरूपावरून ओळखता यायच्या. उगाच गोंधळ नको म्हणून मग हँडलवर मालकाचं नाव टाकलं जायचं. 

सायकलशी माझा संबंध खूप लहानपणापासून आला. माझ्या बाबांची अशीच एक काळी सायकल होती. मला घेऊन कुठेही जाता यावं म्हणून त्यांनी पुढच्या आडव्या नळीवर एक छोटं सीट लावून घेतलं होतं. त्या सीटवर बसून मी पाय पुढल्या चाकाच्या मडगार्डवर ठेवत असे. हॅन्डल पकडून जाताना मला जणू आपणच सायकल चालवत असल्याचं समाधान मिळायचं. दोन्ही बाजूंनी हँडल पकडलेले बाबांचे हात फक्त दिसायचे. मात्र त्या दोन हातांच्या मधे बसल्यावर फार फार सुरक्षित आणि उबदार वाटायचं. माझ्या आईचीही खास लेडीज सायकल होती. मधल्या बाजूला अर्धगोलाकार नळी असल्यामुळे आईबरोबर जाताना मी मागच्या कॅरिअरवर बसत असे. 

मग हळूहळू स्वतः सायकल चालवायची दशा आली. आधी आईची चालवायला शिकलो. मग बाबांची सायकल मधल्या दांडीच्या आतून तिरका पाय घालून चालवायला लागलो. ज्यादिवशी बाबांच्या सायकलवर टांग मारून सीटवर बसता आलं त्यादिवशी झालेल्या आनंदाची तुलना पुढे अनेक वर्षांनी सीए झाल्याच्या आनंदाशीच होईल.

पुढे काही दिवसांनी मला नवीन सायकल घेतली. हँडलवर खास माझं नाव टाकलं होतं. कितीतरी दिवस मला त्या नावाकडे पाहून 'लै भारी' असल्यागत वाटत राहिलं. त्या सायकलवरून मी खूप फिरलो. एकटा फिरलो. भावाला डबल सीट घेऊन फिरलो. मित्रांबरोबर खास पुणेरी पद्धतीनं फिरलो. अनेक लांबलांबच्या ट्रिप्स केल्या. शालेय व महाविद्यालयीन जीवनाचा अविभाज्य घटक होती माझी ती सायकल. 

अठरा वर्षं पुरी होता होता मला दुचाकी चालवायचे वेध लागले. लायसन्स मिळाल्यावर मी बाबांची स्कूटर चालवू लागलो व सायकल धाकट्या भावाकडे गेली. त्यानंही ती काही वर्षं वापरली. तोही दुचाकी चालवू लागल्यानंतर तिन्ही सायकली बाजूला पडून राहिल्या. घरात आता प्रत्येकाची दुचाकी होती. एक चारचाकीही होती. 

एक दिवस अखेर त्या तीनही सायकली बाबांनी एका गरजू माणसाला देऊन टाकल्या.  

माझ्या कुटुंबाच्या वाटचालीचा, प्रगतीचा कधीकाळी भाग असलेल्या व नंतर मूक साक्षीदार राहिलेल्या त्या तीन सायकली आता इतिहासजमा झाल्या होत्या.     



टिप्पण्या

  1. जुने दिवस आठवले. आयुष्य साधं सोप्पं होतं. मस्त लेख. लिहिता रहा.

    उत्तर द्याहटवा
  2. तूझे लिखाण नेहमीच वास्तव आणि मनाला भिडणारे असते. लिहित रहा. मला ही माझी नवीन सायकल घेतल्यावर मला कसे आभाळात तरंगल्याचा आभास वाटत असे ते आठवले.

    उत्तर द्याहटवा

टिप्पणी पोस्ट करा

या ब्लॉगवरील लोकप्रिय पोस्ट

गण्या

गण्या ही कोणी अमुक एक व्यक्ती नाही. ही एक स्वतंत्र आणि वैशिष्ट्यपूर्ण अशी जमात आहे. ही जमात आपल्या आजूबाजूला सर्वत्र वावरत असते. मध्यम किंवा सडपातळ बांधा, कुठल्याही रंगाचा एखादा चौकड्यांचा किंवा रेघारेघांचा शर्ट, शक्यतो मॅचिंग पॅन्ट, पायात कुठल्याही चपला अथवा सँडल्स, हातात एखादी पाऊच किंवा पाठीवर अर्धवट लटकवलेली सॅक, दुसऱ्या हातात सतत वाजणारा मोबाईल व चेहऱ्यावर प्रचंड आत्मविश्वास ही या गण्या लोकांची ओळख. हा प्रचंड आत्मविश्वास अनेकवेळा आगाऊपणाची पुसट रेषाही ओलांडतो. बहुतेक सर्व गण्या लोक टू व्हीलरच वापरतात. म्हणजे घरी तशी चारचाकी असते. पण त्यांच्या 'आला गेला मनोगती' पद्धतीच्या वावरण्यासाठी चारचाकी संपूर्णपणे अयोग्य असते.  पुलंच्या तीन वल्ली या एका व्यक्तिरेखेमधे थोड्या थोड्या अंशाने सामावलेल्या असतात. पुलंच्या 'तो' प्रमाणे यांचा सर्वत्र प्रादुर्भाव किंवा सुळसुळाट असतो. बापू काणेप्रमाणे कुठल्याही कामाचा प्रचंड उरक आणि उत्साह असतो. आणि परोपकारी गंपू प्रमाणे डेक्कन जिमखाना ते वज्रदेही मंडळापर्यंत कुठेही वावर असतो.  तसा एखादा गण्या बँकेत असतो, एखाद्या गण्याचा काही व्यवसाय अस

मुरारीलाल भेटत रहायलाच हवाय...

राजेश खन्नानं गाजवलेली आनंद चित्रपटातली मुरारीलालची प्रॅन्क सगळ्यांना माहीत असेल. रस्त्यानं आपल्या मार्गानं जाणाऱ्या कुणालाही मागून जाऊन पाठीवर थाप मारायची व क्यू मुरारीलाल, भूल गये बच्चू? असं विचारून पूर्ण कन्फ्यूज करून टाकायचं असा हा त्याचा उद्योग असतो. एका प्रसंगी अमिताभ त्याला हटकतो की अरे जरा खात्री तरी करून घे की खरंच तो माणूस मुरारीलाल आहे की नाही. त्यावर ह्याचं उत्तर असं की मुरारीलाल नावाच्या कुणाही माणसाला मी ओळखत नाही. आता कन्फ्यूज व्हायची पाळी असते अमिताभची. त्यावर पुढे असं मजेशीर लॉजिक देतो की प्रत्येक माणूस हा एक ट्रान्समीटर आहे. प्रत्येकाच्या अंगातून अशी एखादी लहर उमटते, जी कळत नकळत आपण पकडत असतो. वाटतं की याच्याशी बोलावं, याला हात लावून पहावा. काहीवेळा प्रथमच भेटलेल्या एखाद्याबद्दल आपल्याला वाटतं की याच्याशी आपली खूप जुनी ओळख आहे तर कधी कधी काहीही कारण नसताना एखादा माणूस आपल्याला आवडत नाही. विचारांती हे लॉजिक आपल्याला पटूनही जातं. अखेरीस इसाभाई (जॉनी वॉकर) च्या रूपात त्याला सव्वाशेर भेटतो, जो त्याला उलट अरे जयचंद, कहाँ गायब थे इतने दिन म्हणत मात देतो.  हा चित्रपट माझा अत

पक्षी उडोनि जाई...

 वर्षातून दोन वेळा, दर सहा महिन्यांनी, मला या परिस्थितीचा सामना करावा लागतो. माझ्या सीएच्या व्यवसायात वर्षातून दोन वेळा, परीक्षा पास झाल्यानंतर मुलं आमच्या ऑफिसमधे आर्टिकलशिपसाठी येतात. तीन वर्षं काम करतात व एक दिवस त्यांची आर्टिकलशिप संपते. आणि हा जो 'एक दिवस' असतो ना तो फार त्रासदायक असतो. आता दर सहा महिन्यांनी इतकी मुलं येतात, तीन वर्षांनी ती जाणारच असतात. मग त्यात इतकं त्रासदायक काय? असा प्रश्न पडूच शकतो. कदाचित असंही असेल की याचा त्रास मलाच होतो.  तो एक दिवस येतो. दोघं तिघं केबिनमधे येतात. काय रे...??? सर, आज आमचा लास्ट डे... आं, संपली तीन वर्षं? हो ना सर. कळलीच नाहीत कशी संपली... त्याचं काय आहे ना, ही जी काही तीन वर्षं असतात ना ती म्हणजे केवळ तीन गुणिले तीनशे पासष्ट इतकाच हिशेब नसतो. आला ऑफिसमधे, गेला क्लायंटकडे, केलं काम, झाली तीन वर्षं असा कोरडा कार्यक्रमही नसतो. बघता बघता एक वेगळा बंध निर्माण करणारी ही तीन वर्षं असतात. पहिल्या दिवशी कोण कुठला माहीतही नसणारा मुलगा, शेवटच्या दिवशी गळ्यातला ताईत झालेला असतो. एखादी मुलगी, एखादी का बहुतेक सगळ्याच, सासरी जाताना रडावं तशी रडत