आमच्या सोसायटीला जवळजवळ दहा वर्षं झाली असतील आता. रहायला आलो तेव्हा शाळेत जाणारी चिल्लीपिल्ली आता कॉलेजात जायला लागली आहेत. आधी ही मंडळी छोट्या छोट्या सायकली चालवायची. बरेच वेळा पडू नयेत म्हणून मागच्या चाकासोबत अजून दोन छोटी चाकं असायची. थोडी मोठी झाल्यावर त्यांना गिअरच्या सायकली मिळाल्या. मग कुणाच्या सायकलला किती गिअर, विली मारता येते का, स्लो सायकलींग इ. भानगडीच्या जोडीला जवळपासच्या दुकानातून आईला काहीबाही आणून देणे हा एक कार्यक्रम वाढला. मग काही दिवसांनी सायकलवरून शाळेत जायची क्रेझ होती. दहावीची परीक्षा होता होता अक्कल घोड्याच्याही पुढे धावायला लागली तशी मग स्कुटी चालवायची हौस सुरू झाली. मग वडील ऑफिसला गेले की हळूच आईला मस्का मारून एक चक्कर मारायची. आणि मग लायसन्स मिळाल्यावर तर काय फक्त आणि फक्त मोटरसायकलच. ह्या सगळ्या प्रकारात 'मी अधूनमधून चालवीन सायकल' हे बापाला (थोडंसं खेकसून) दिलेलं आश्वासन व ती सायकल, कधी कोपऱ्यात जाऊन पडले ते बापाला आणि पोराला, दोघांनाही कळलं नाही. हल्ली थोरल्याची सायकलच काय पण कुठलीच वस्तू धाकट्यानं वापरायची पद्धत नसल्यामुळे थोरल्याची सायकल असूनही धाकट्याची नवीन आली व थोरल्याची तशीच पडून राहिली. पडीक सायकलींचा ढीग वाढू लागला म्हणताना अखेर कमिटीनं सगळ्या जुन्या सायकली कुणा संस्थेला देण्यासाठी बाहेर काढल्या.
काय तऱ्हेतऱ्हेच्या सायकली होत्या त्यात. चाकांचे आकारच सुमारे सहा इंचापासून सुरू होऊन तीन फुटापर्यंत गेले होते. मुलांच्या सायकली विविध रंगी तर मुलींच्या बहुतांशी गुलाबी. मुलांच्या सायकली जरा रफटफ, जाड जाड टायरवाल्या, सिटांच्या उंच्या वाढवलेल्या तर मुलींच्या जरा नाजुकशा, हँडलच्या पुढल्या बाजूला छानशी बास्केट असलेल्या. त्यात मग गिअर्सचे विविध प्रकार, सिटांचे नाना आकार, कुलपांचे दहा प्रकार. काय होतं अन काय नाही. पण ह्या सगळ्या गदारोळात मला हवी असलेली एक सायकल अजिबात सापडत नव्हती.
मी शोधत होतो ती जुनी, काळी सायकल. ऍटलस वा हर्क्युलस असल्या कंपन्यांनी बनवलेली. स्वस्त नि मस्त, बहुगुणी, बहुपयोगी. मागल्या बाजूला मजबूत कॅरिअर असणारी. क्लासची वही व शाळेच्या दप्तरापासून पन्नास किलोच्या पोत्यापर्यंत काहीही वाहून न्यायला अथवा मित्राला वा धाकट्या भावंडांना डबलसीट न्यायला हे कॅरिअर उपयोगी पडायचं. बनवणारी कंपनी कुठलीही असो, सायकली सगळ्या सारख्याच दिसायच्या. आपली सायकल नक्की कुठली हे लांबून ओळखता येत नसे. त्यातल्या त्यात सीटच्या रंगरूपावरून ओळखता यायच्या. उगाच गोंधळ नको म्हणून मग हँडलवर मालकाचं नाव टाकलं जायचं.
सायकलशी माझा संबंध खूप लहानपणापासून आला. माझ्या बाबांची अशीच एक काळी सायकल होती. मला घेऊन कुठेही जाता यावं म्हणून त्यांनी पुढच्या आडव्या नळीवर एक छोटं सीट लावून घेतलं होतं. त्या सीटवर बसून मी पाय पुढल्या चाकाच्या मडगार्डवर ठेवत असे. हॅन्डल पकडून जाताना मला जणू आपणच सायकल चालवत असल्याचं समाधान मिळायचं. दोन्ही बाजूंनी हँडल पकडलेले बाबांचे हात फक्त दिसायचे. मात्र त्या दोन हातांच्या मधे बसल्यावर फार फार सुरक्षित आणि उबदार वाटायचं. माझ्या आईचीही खास लेडीज सायकल होती. मधल्या बाजूला अर्धगोलाकार नळी असल्यामुळे आईबरोबर जाताना मी मागच्या कॅरिअरवर बसत असे.
मग हळूहळू स्वतः सायकल चालवायची दशा आली. आधी आईची चालवायला शिकलो. मग बाबांची सायकल मधल्या दांडीच्या आतून तिरका पाय घालून चालवायला लागलो. ज्यादिवशी बाबांच्या सायकलवर टांग मारून सीटवर बसता आलं त्यादिवशी झालेल्या आनंदाची तुलना पुढे अनेक वर्षांनी सीए झाल्याच्या आनंदाशीच होईल.
पुढे काही दिवसांनी मला नवीन सायकल घेतली. हँडलवर खास माझं नाव टाकलं होतं. कितीतरी दिवस मला त्या नावाकडे पाहून 'लै भारी' असल्यागत वाटत राहिलं. त्या सायकलवरून मी खूप फिरलो. एकटा फिरलो. भावाला डबल सीट घेऊन फिरलो. मित्रांबरोबर खास पुणेरी पद्धतीनं फिरलो. अनेक लांबलांबच्या ट्रिप्स केल्या. शालेय व महाविद्यालयीन जीवनाचा अविभाज्य घटक होती माझी ती सायकल.
अठरा वर्षं पुरी होता होता मला दुचाकी चालवायचे वेध लागले. लायसन्स मिळाल्यावर मी बाबांची स्कूटर चालवू लागलो व सायकल धाकट्या भावाकडे गेली. त्यानंही ती काही वर्षं वापरली. तोही दुचाकी चालवू लागल्यानंतर तिन्ही सायकली बाजूला पडून राहिल्या. घरात आता प्रत्येकाची दुचाकी होती. एक चारचाकीही होती.
एक दिवस अखेर त्या तीनही सायकली बाबांनी एका गरजू माणसाला देऊन टाकल्या.
माझ्या कुटुंबाच्या वाटचालीचा, प्रगतीचा कधीकाळी भाग असलेल्या व नंतर मूक साक्षीदार राहिलेल्या त्या तीन सायकली आता इतिहासजमा झाल्या होत्या.
खूप छान!
उत्तर द्याहटवाKya baat hai...wonderful trip down memory lane!
उत्तर द्याहटवाKhup chan ani real
उत्तर द्याहटवाजुने दिवस आठवले. आयुष्य साधं सोप्पं होतं. मस्त लेख. लिहिता रहा.
उत्तर द्याहटवाKadakk ekdam. Old memories refreshed
उत्तर द्याहटवाछान झाला आहे लेख
उत्तर द्याहटवातूझे लिखाण नेहमीच वास्तव आणि मनाला भिडणारे असते. लिहित रहा. मला ही माझी नवीन सायकल घेतल्यावर मला कसे आभाळात तरंगल्याचा आभास वाटत असे ते आठवले.
उत्तर द्याहटवा